Байгал үбгэн баабай үндэр наһатай. Үбгэн баабай хэды наһатай болоһоноо өөрөөшье мэдэдэггүй ёһотой. Далай-нуурыень тойроһон далан дабхар дабаанууд лэ сасуутаниинь байгаа бэзэ даа.

Байгал далайн эзэн баян бардамаараа суурханхай. Тэрэ баялиг дараагаа тэнгис уһанай оёорто хадагалан нюудаг юм. Теэд эрдэни зэндэмэниин, оюун номиной, алта мүнгэнэй гэрэл туяа хурса аад, сээл гүнзэгыдэшье баригдангүй, зузаан уһые сүмэ гэрэлтүүлэн, толорон миралзадаг. Арюун тунгалаг аласаарнь үдэртөө наранай гэрэл, һүниндөө һарын толон сасаржал байдаг.

Гэбэшье Байгал үбгэжөөл баян ноёыень халаха хүбүүгүй байгаа. Тиихэдэ ори гансахан басагатай бэлэй. Тэрэнь алтан дэлхэйн шэмэг Ангар гоохон дүүхэй мүн. Ганса басаганайнь хадамда гараха сагынь болоо. Эрхэ хүүхэн Енисей тайжада дурлаһан байгаа. Тэрэнииень үбгэн баабайнь нааршаагаагүй.

— Енисей хүбүүн өөрынгөө баялиг уһые манай далайда нэмэри болгон шудхахын орондо хари холын хойто зүг руу тууна. Тиимэл хадаа үнэтэй сэнтэй дарааемни үрижэ тараажа хаяхал… Намда тиимэ хүрьгэн хэрэггүй! — гэбэ.

Үбгэн баабай өөрынь зөөриие алдангүй бариха хүниие, ори ганса басагандань нүхэр болохо хүбүүе олон залуу зоной дундаһаа шэлэхэ гэжэ шиидэбэ. Элдэб орон нютагай эрхим түрүү хүбүүдые эрдэни субад ордондоо уриба. Ганса Енисейе дуудабагүй.
Удангүй юуниинь болоо гэжэ һананабта?! Оршон тойроһон уһа голнууд эрьеһээ халин, булгилан долгилбод. Энэ хадаа ехэ бага голнуудай эзэдынь болохо хүбүүд зорижо ерэбэ ха юм. Хадын горходой һабаар ангууша-булгашад уруудан бууба. Хүдөө талын голнуудай эрьеэр хүйхэр мэргэшүүл һубарибад. Ехэ мүрэнэй адагта эмниг дошхон хүлэгөөрөө эдир залуу баатарнууд хүрэжэ ерэбэд.

Холо ойрын нютагаархин хоорондоо болзолдоһон юумэдтэл нэгэ доро морилоо. Тэрэшье бэзэ, тэнгис далайн хүбөөгөөр түүдэгэй галнууд носожо, һэеы гэр, майхан, отогууд табигдажа, эрын гурбан наадан: һур харбаан, бүхэ барилдаан, мори урилдаан эхилбэ. Ангуушад, мэргэшүүл, баатарнууд — бүгэдэ хаба шадалаа харуулан, эди шэдиеэ элсүүлэн, бай дээрэ түрүүлэн гарахые шармайбад.

Арад зон агуу ехэ наадан дээрэ хүхихысэ хүхибэ даа. Үбгэн баабай одоошье ехээр урмашаан байха. Гансал Ангар дүүхэйн арюун гоохон шарай һүүдэртэнхэй зандаа, дангина хүүхэн найр наадааршье һонирхонгүй, далайн саада эрье худар шэртэнэ — инаг хайрата нүхэрөө хүлеэнэ.

Энэ үедэ ехэ наадан түгэсөө. Найр дээрэ түрүүлһэн хүбүүдэй алдар соло дуудалган болобо. Сэлэнгэ баатар, Эрхүү мэргэн, Баргажан ангуушан гэгшэдэй нэрэ солонь бүгэдэнһөө үлүү шангаар соностобо.

Зүгөөр Ангар гоохон дүүхэй тэдэ гурбан тээшэ анхаралаа табибагүй.Юрэдөө, хэн нэгэндэшье гараа үгэхэ хэбэргүй байгаа. Тэрэ инаг нүхэртөө тэрьелэн ошоо бэлэй.

Үбгэн баабай ори ганса басагаяа алдахадаа, угаа ехээр уурлан бажаганаба. Бодхуул үхинтэйнь адли бүхы зөөри зөөшэнь урдажа ошохонь гэжэ хара бууба. Тиигээд лэ хада хабсагайе хамха татан, урасхал уһые хааха гэжэ шэдэхэдэнь, тэрэнь Ангар мүрэнэй аманда унаһан байгаа бшуу. Тэрэниие Бөө шулуун гэдэг.

Удангүй эсэгын сухал таража, түрэһэн үриеэ хайрлан, Енисей тайжада хадамда гарахадань, энхэргэн һайханаар юрөөһэн юм гэлсэдэг.

Ц-Ж. ЖИМБИЕВ домоглобо.